44 их наядын нүүрсний хулгай ил болж, Монголын нийгэм үндэс ёзоороороо ганхаж, шударга бусын эсрэг монголчууд бүхлээрээ тэмцэж, өвлийн тэсгим хүйтнийг эс ажран хулгайч нарын нэрсийг зарлахыг шаардаж төрд шахалт үзүүлсэн. Энэ том хулгайтай тэмцэж буй гол хүн бол Ерөнхий сайд. Төрийн ордны гадна иргэд “Хулгайч нарын нэрийг зарла” хэмээн хашхирахтай зэрэгцэн Ерөнхий сайд ч тэмцлийн замаасаа ухрахгүй гэдгээ илэрхийлсэн. Тийм ч болохоор хулгайтай тэмцэж буй Л.Оюун-Эрдэнийг ард түмэн дэмжиж байгаа. Хулгайг дэлгэж, хулгайч нарт хариуцлага тооцож, төрд дахин шургалах боломж олгохгүй зайлуулснаар ард түмний амьдрал сайжирна гэдэгт итгэж горьдож байгаа болохоор л ийнхүү Ерөнхий сайдтайгаа хамжаад байгаа болов уу гэж харагдаж байна.

Монгол Улсын сүүлийн 30 жилийн түүхэнд хулгайтай ингэж тууштай тэмцэж байсан Ерөнхий сайд байгаагүй. Анхааруулга, сануулгаа ковидын жилүүдийн үеэс л өгч, хулгай зэлгийтэй чинь тэмцэнэ шүү гэдгээ нэр бүхий хүмүүс рүү чиглүүлэн хэлж, ард түмэндээ амлаж байсан удаатай. Амлалтдаа хүрч эхлэв бололтой. Харин Ерөнхий сайдын энэ алхам намынхных нь таалалд нийцэхгүй байгаа нь илт. Ардын намынхан хулгайтай тэмцэж буй үйл хэрэг, нүүрсний хулгайн эсрэг зогсож байгаа Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг дэмжихгүй байгаа нь олон зүйл дээр ажиглагдах болсон. Ялангуяа жагсаалын үеэр ард түмэн Ерөнхий сайдыг дэмжиж, хулгайг хамтран илрүүлье хэмээн хүчээ хамтатгах гэтэл зориудаар Засгийн газар, Л.Оюун-Эрдэнийг харлуулах гэсэн явуулга хийж, турхирч, тайван жагсаалыг үймээн самуун болгож, эмх замбараагүй байдал үүсгэх гэж оролдсоныг намынх нь нөхдийн зүгээс хийсэн зүйл гэдгийг бүгд таамаглаж чадсан учир жагсагчид харин ч байдлыг гартаа авч аюулаас зайлсхийж чадсан. Энэ мэтээр нүүрсний хулгайг илрүүлэх ажил, тэмцлийн эсрэг хийж буй ил далд явуулга, ажиллагаа зөндөө болж байна. Нүүрсний хулгайтай холбоотой асуудлаар баригдсан нэгэн дарга залууг баривчилж, гэрээс нь их хэмжээний бэлэн мөнгө хурааж авлаа гэсэн мэдээ нийгэмд тархаж амжаагүй байхад шахуу хэргийг нь шүүхээр яаран шийдэж, гэм буруугүй хэмээн суллачих жишээний. Нүүрсний хулгайг илрүүлэх хүсэл зорилгыг ингэж унтраах гэсэн сөрөг үйлдэл цаашид ч гарч мэдэх нь гэдэг нь энэ үйл явдлаас харагдаж байна. Нийгэмд өндрөө авсан хулгайн хэрэг учир энэ хэргээс хэн ч тийм амархан мултрахгүй гэдгийг нотолж, тэр суллагдсан гэх даргыг буцаад баривчилснаар шударга ёс жаахан ч атугай байгаа шүү гэдэг итгэл үнэмшлийг иргэдэд өглөө. Нүүрсний хулгайтай холбоотой хэргийг илрүүлэх тусам баривчилгаа, саатуулах ажиллагаа олон болно. Тэр тоолонгоор хамсаатнуудаа шүүхээр гялс оруулж мултлах гэсэн оролдлого энэ мэт гарах учир анхааралтай байхыг Засгийн газрын тэргүүнээс эхлүүлээд ард түмэнд энэ хэрэг сануулав.

44 их наяд бол ил гарсан л тоо. Түүний цаана ямар дүнтэй хулгайнууд байсныг мэдэх аргагүй. Энэ их мөнгөн дүнгүүдийг сонсохоор Монгол Улс их мөнгөтэй юм байна гэсэн дүгнэлт гарч байна. Монгол Улсын газрын баялаг их гэдгийг анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбат хэлж байсан нь үнэн байжээ. 1997 онд Ерөнхийлөгч П.Очирбат Дорнод аймгийн Тамсагийн газрын тос өрөмдөх талбайд цэгээн дээлнийхээ энгэрийг газрын тосоор мялааж байхдаа “Бид дараагийн Азийн бар улс болно” гэж хэлж байсан нь огт үндэслэлгүй, худлаа үг байгаагүй юм байна. Газрын баялгийн тооцоолол дээр үндэслээд тивдээ төдийгүй дэлхийд цойлох хэмжээний хурдацтай эдийн засагтай болох боломж, нөөц нь байгааг цаагуураа хэлсэн санаа байж. Харин түүний энэ санаа, төлөвлөгөө дараачийн Ерөнхийлөгч нарт өвлөгдөөгүй. Орыг нь залгасан Ерөнхийлөгч нар харин ч тэр бар болгох баялгийг дээгүүрээ хувааж идээд ард түмэндээ юу ч амсуулахгүй 2023 онтой золгууллаа. Юун Азийн бар мар. Бүр дордоод Азийн байтугай, дэлхийн хамгийн ядуу орны нэг болчихлоо.

Тос дотроосоо өтвөл аюултай гэдэг шиг төр дээрээсээ өтвөл иргэд нь, улс нь бүхэлдээ ядуурдаг юм байна. Төрийн толгойд гарсан хүмүүс улсаасаа хулгай хийгээд эх орноо 30 жил хөгжүүлсэнгүй. Өнөөдөр ард түмнээ өр, зээлэнд уяж, үнийн өсөлт, валютын цоройлтод “шидэж” өгчихөөд “Би хулгайч биш” гэж дор дороо өөрийгөө уснаас хуурай авч гарах гэж ойр зуураар тэмцэлдэж байна. Ядуу оронд ганц нэг баян хүн гарч ирээд бүгдийг чирч авч явна гэдэг хэзээ ч биелшгүй мөрөөдөл, үлгэр байжээ. Стратегийн орд бүхий уурхай, том том үйлдвэрүүд улсдаа байж байсан нь дээр юм биш үү. Хувьд байснаар татвар л төлөхөөс улс эх орон, ард түмэндээ хэрэгтэй юм хийдэггүй юм байна гэдгийг та бид хангалттай харлаа. Хармаа халаасаа хоослуулсны дараа л үүнийг ойлгоцгоож байна.

Хэрвээ Ардын нам авлига, хулгайтай тэмцэж байгаа Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг дэмжихгүй бол ард түмэн түүнийг дэмжих хэрэгтэй байна. Ардын намаас ард түмэн арав байтугай хэд дахин их хүчтэй. Одоогийн Ерөнхий сайдаа үлдээж хулгайг цэгцлүүлээд авмаар байна. Ерөнхий сайдыг огцруулъя гэсэн ташаа лоозон самбар барьж биш харин ч Ерөнхий сайдыг дэмжиж жагсаж байх нь гар гараасаа барьсан нүүрсний хулгайч нарын гинжин холбоог тасалж, тэднийг системээр нь устгах том хүч болох юм. Ер нь аль ч нам гэлтгүй ард түмэнтэйгээ дуу хоолой, хүчээ нэгтгээд хулгайтай тэмцэж байгаа Ерөнхий сайд байвал хэнийг ч дэмждэг эрүүл сэтгэхүйтэй байя. Үүний цаад санаа бол хувь хүний биш Монгол Улсыг хулгайгаас салгах том агуулга явж байгаа юм. Бид хөгжих хэрэгтэй, хөгжих цаг нь болсон. Аль юм болгон ингэж дэлхийн ул болж явах юм бэ. Бидэнд хөгжөөд дэгжээд хүний дайтай амьдрах боломжийг өвөг дээдсүүд маань байгалийн баялаг болгож үлдээсэн байсан юм байна шүү дээ. Даанч хулгайч нарт алдчихсанаас биш. Харин одоо хулгайг таслан зогсоож, гадагшаа, оффшор, мөнгө угаалт, энд тэнд бэлнээрээ овоолоостой байгаа, хууль бус зүйл рүү орж байсан мөнгөн урсгалыг зөв голдирол руу оруулбал манай эдийн засаг харьцангуй эрүүл, залуу учир дорхноо л босоод ирнэ. Тэр хэрээр эдийн засгийн сэргэлтээ дагаж иргэдийн амьжиргаа дээшилнэ.

Хэрвээ Ерөнхий сайд замаасаа няцахгүйгээр үргэлжлүүлэн хулгайтай бүрэн тэмцэж чадвал Монгол Улсын түүхэнд нэрээ алтан үсгээр бичүүлж үлдээх гавьяатан болно гэдгийг Л.Оюун-Эрдэнэ санаарай. Залуу хүн зоригтой, нэгэнт эхэлсэн бол эцсийг нь үзэх хэрэгтэй. Ард түмэн Ерөнхий сайдынхаа талд байгаа. Ард түмний талд байгаа хүн ямар ч талбарт ганцаддаггүй. Ард түмэн өөрсдийнх нь төлөө зогсож байгаа хэнийг ч ганцаардуулдаггүй.

Д.Гансаруул